Erkek üreme organları kadınlarda olduğu gibi dış genital organlar ve iç genital organlar olmak üzere ikiye ayrılır. Erkeğin dış genital organları penis ve içinde erbezlerini (testisleri) barındıran torba (skrotum) adı verilen yapılardan oluşturur.
Penis: erişkin bir erkekte 6-9 santimetre uzunluğunda, 4-5 santimetre çapında silindir şeklinde bir organdır. Cinsel uyaranlara bağlı olarak sertleştiğinde boyu uzar ve çapı artar. Penisin boyutlarındaki artışı sağlayan mekanizma penisin iç yapısında bulunan boşluk ve gözeneklerin içinin kan ile dolmasıdır. Uyaran bittiğinde penis kısa sürede eski boyutlarına geri döner. Penisin ortasından uretra adı verilen idrar borusu geçer. Mesaneyle bağlantılı olan bu boru, penis başının uç kısmında bulunan uretra ağzına açılır. Uretra hem meninin hem de idrarın dışarıya boşaltılmasını sağlar
Torba (skrotum): Skrotum içinde sağda ve solda yer alan iki testis, sperm kanallarının bir kısmı ve çok sayıda damar yapısı içeren bir yapıdır. Skrotumun sperm işlevlerini koruması bakımından çok önemli bir özelliği vardır. Sperm hücreleri ısı değişikliklerinden olumsuz yönde etkilenirler ve işlevlerini en iyi şekilde yerine getirebilmeleri için vücut ısısından yaklaşık 2 derece daha düşük bir ortamda bulunmaları gerekir. Torbanın vücut dışında bulunmasının nedeni budur. Torbanın içindeki ısı vücut ısısından daha düşüktür ve soğukta büzüşerek ısı kaybını önler. Sıcakta ise aksine sperm hücrelerinin aşırı ısıya maruz kalmalarını önlemek için gevşer.
Testisler:
Torbanın içinde sağda ve solda yer alan iki adet testis, sperm hücrelerinin üretildiği ve testosteron adı verilen erkeklik hormonunun salgılandığı yapılardır.Testislerin büyüklükleri kişiden kişiye değişmekle beraber, her biri ortalama 20-30 gram ağırlığında, 4-5 santimetre uzunluğunda ve 2-2,5 santimetre kalınlıktadırlar. Her testis içinde küçük ve oldukça kıvrımlı sperm kanalcıkları bulunur. Bu kanalcıklar beyindeki hipofiz bezinin salgıladığı FSH hormonunun verdiği emirle sperm hücreleri üretirler. Testisler hipofiz bezinden salgılanan ve LH adı verilen hormonun etkisiyle testosteron hormonu üretirler. Erkek çocukta ergenlik dönemine girene kadar düşük miktarlarda salgılanan testosteron hormonu ergenlikle birlikte hızlı salgılanmaya başlar ve erkek çocukta ses kalınlaşması, sakal-bıyık çıkması, vücut kaslarının gelişmesi, vücutta erkek tipi kıllanmanın ortaya çıkması gibi erkeksi özelliklerin ortaya çıkmasını sağlar. Sperm üretimi de ergenliğin başlamasıyla kısa sürede başlar.Erişkin bir erkekte de testosteron erkek cinsiyete özgü özelliklerin devamını ve sürekli olarak sperm üretimini sağlar.
Epididim:
Testis dokusu içindeki spermatozoa hücreleri hareketli değilleridir ve yumurta hücresini dölleme yeteneğine sahip değildirler. Bu yeteneği epididim içerisinde ilerlerken bir olgunlaşma süreci sonunda kazanırlar. Epididim yaklaşık 3-4 metre uzunluğunda kıvrımlı bir dokudur. Spermlerin hareket yeteneğini kazanmalarının yanısıra epididim bir çeşit rezervuar görevi de görür.Epididimde bekleyen spermler yaklaşık 35 santimetre uzunluğundaki vas deferens adı verilen yine boru şeklinde bir yapı ile pelvise ulaşırlar. Buradan ejekulatuar kanala açılarak erkek orgazmı sırasında prostat sıvısı ile karışarak penis ucundan dışarıya atılılırlar.
Sperm üretimi nasıl olur?
Erkeklerin üreme hücresi olan spermlerin üretimi oldukça uzun ve karmaşık bir süreçtir. Germ hücrelerinin çeşitli aşamalardan geçtikten sonra sperm hücresi haline gelmesi “spermatogenez” olarak adlandırılır. Bu süreç içinde germ hücreleri mayoz bölünme sonrası 46 kromozomlu diploid halden 23 kromozomlu haploid hale gelirler ve ve yine 23 kromozom içeren haploid yumurta hücresi ile birleşerek yine 46 kromozomlu yeni bir bireyin oluşmasına olanak sağlarlar.
SPERM ve ÜRETİMİ:
Her testis içinde kılcal boru( seminifer tübül )gibi yapılar vardır, ve meni(sperm ) oluşumu bu boruların içinde olur.Her bir testis içinde yaklaşık 500 seminifer tübül bulunur ve tek bir tübülün uzunluğu 30-70 santimetredir. Seminifer tübüller testis hacminin yaklaşık % 90′ını oluştururlar. Bu nedenle testis hacmi kabaca sperm üretim potansiyeli hakkında fikir verir.Yumuşak ve küçük bir testis yapısı sperm üretiminin düşük olabileceği izlenimini uyandırır.Boru gibi olan yapılarda (seminifer tübül ) 2 tip hücre vardır Germ hücreleri sperm yapımından sorumluyken Sertoli hücreleri de germ gücrelerinin etrafında destek dokusunu oluşturur. testislerde bulunan bir diğer hücre türü de testosteron yapımını sağlayan Leydig hücrelerdir. Seminifer tübül içinde spermatogenezin tüm aşamalarındaki sperm öncülü hücreler bulunur. Farklılaşma fazını tamamlayan hücreler seminifer tübül içine salınırlar. Bu nedenle testisin farklı kesimlerindeki farklı alanlarda gelişimin değişik evrelerindeki sperm üretimi devam eder.
Sperm üretimi erginlik çağına yaklaşıldığında başlar ve yaşam boyu kesilmeden devam eder. Bir spermin üretimi yaklaşık 74 gün kadar sürer. Spermler iki farklı yapıda olup X ve Y diye taşıdıkları dişilik veya erkeklik kromozonuna göre ikiye ayrılırlar,yani oluşacak bebeğin cinsiyetini erkekten giden sperm belirler. Eğer X spermi giderse ve annenin yumurtası(annedeki yumurta daima X tir) ile birleşirse XX olur ki bu bayandır. Eğer Y spermi giderse ve annenin yumurtası(annedeki yumurta daima X idi) ile birleşirse XY olur ki buda erkek bebek oluşumuna sebep olur. Yani bebeğin cinsiyetini daima baba belirler.Sperm üretimi devamlıdır ve hiç durmaz, üretilen spermler bir kesede toplanır ve boşaltılmaya hazır beklerler,arkadan da devamlı sperm üretimi olur ve bu keseye boşalır.
Tek bir sperm hücresi üç kısımdan oluşur, bunlar baş, gövde ve kuyruktur.Baş kısmı spermin yumurta içine girmesini sağlayacak yumurtanın dış kısmını eritici maddeler içerir. Gövde kısmında ise embriyonun oluşumu için gerekli kromozon şifreleri bulunmaktadır. Kuyruk kısmı ise kırbaç hareketi dediğimiz sağa sola hareketi yaparak spermin ilerliyerek dişideki yumurtaya gitmesini sağlar. Spermin kendi içinde belirli bir süre yaşamasını ve hareket etmesini sağlayacak enerjisi vardır,buda gövde kısmında depolanmıştır. Sperm çok küçük olup yanlız başına çıplak gözle görülmez,yaklaşık uzunluğu 1 cm'nin 250 de biri kadardır
Normal sperm değerleri nasıl olmalıdır:
Sperm sayımı mikroskop altında yapılır. İdeal bir sayım için 4-5 günlük cinsel rejim yani boşalmamak gerekir ve spermin sayımının yapılacağı yerde verilmesi en doğru olanıdır.
-Sperm Hacmi (Volüm) : 2 - 6.0 ml.
-pH: 7.2 - 8.0
-Konsantrasyon: 20.000.000 milyon/ml den fazla olmalıdır.
-Total sperm sayısı: 40.000.000 dan fazla olmalıdır.
-Motilite ( Hareketlilik): Ejakulasyonu takiben 1 saat içinde spermlerin %50 veya daha fazlasının ileri progresyon ( hareket) göstermesi (a + b kategorisinde); veya %25 yada daha fazlasının hızlı (a kategorisinde) progresyon göstermesidir.
-Morfoloji ( Spermlerin Şekli) : En az % 30 sperm normal morfolojide olmalıdır Kruger testinde ise bu oran en az % 14 ve üstü olmalıdır.
-Vitalite:Spermlerin (canlılığı ) : % 75 veya üzerinde canlı sperm bulunmalıdır.
-Viskosite ( kıvam) : Normal olmalıdır.Artmış olmamalıdır.
-Görünüm ve Renk: Meni normalde homojen, gri-opak olmalıdır.
-Mikroskopik muayene: Mikroskopik muayenede eritrosit görülmemlidir.Lökosit sayısı ve oranı da yüksek olmamalıdır.
-Yuvarlak hücre sayısı 5 milyondan az olmaldır.
-Aglütinasyon: Normalde olmamalıdır.
