Çocuk isteyen çiftlerin yaklaşık yarısında erkeğe ait sorunlar gözlenmektedir.Bu sorunlar cinsel işlev bozuklukları (sertleşme sorunları) gibi problemlerden köken alabileceği gibi testislerde üretilen spermin sayı, hareketlilik ve şekil bozukluklarından ya da spermi içeren meninin (semen) taşınmasındaki sorunlardan kaynaklanabilir.
Erkek kaynaklı kısırlık vakalarında sperm üretim ve gelişme bozuklukları en sık karşılaşılan durumdur. Üretim problemi sperm sayısı ile ilgili olabileceği gibi sperm hareketlerinin zayıflığı veya sperm şekillerinin (morfoloji) bozukluğu ile de ilgili olabilir. Sperm hücrelerinin oluşumunu ve olgunlaşmasını olumsuz yönde etkiliyen birçok faktör vardır:
Hormonal bozukluklar: Üreme hormonlarının üretimi ve salınımı hipotalamus, hipofiz bezi ve testisler arasındaki ilişkiye bağlıdır.Bu bağlantının bozulduğu durumlarda birtakım sorunlar ortaya çıkar.Beynin alt kısmında bulunan hipofiz bezi FSH ve LH hormonlarını salgılamaktadır.Bu hormonlar da testislerden erkeklik hormonu olan testosteronun salgılanmasını ve sperm üretimini sağlar.Bu hormonlara ait bozukluklar testislerde sper üretim bozukluğuna neden olur.
Enfeksiyonlar:Geçirilen gonore (bel soğukluğu) ,tüberküloz(verem) , klamidya, mikoplazma ve üreoplazma enfeksiyonları kısırlığa neden olabilirler.Ayrıca geçirilen kabakulak enfeksiyonu testisi tutabilir ve sperm taşıyan kanallarda kalıcı hasar oluşturabilir.
Sistemik enfeksiyonlar:Sperm üretim ve taşınmasında etkili olabilir.
Varikosel: Skrotumda testislerin etrafında oluşan damar genişlemeleridir.Her varikoseli olan erkek infertil değildir.Varikoselin infertiliteye etkisi şüphelidir.
Kriptorşizm(inmemiş testis): Doğumda veya bir yıl içinde testisler yumurtalık torbasına iner.Testislerin ikisinin veya bir tanesinin skrotuma inmemesine kriptorşizm denir. Karın içinde kalan testisler daha yüksek ısıya maruz kaldıkları için sperm üretimi bozulur.
Genetik bozukluklar: Genetik bozukluklara bağlı testis gelişimi ve sperm üretiminde bozukluklar ve hormonal dengesizlik görülebilir.( klinifelter sendromu, kistik fibroz...)
Travma: Sperme karşı antikor oluşumuna yol açabilir.
Testis tümörleri: Kanser tedavisi için kullanılan ilaçlar ve radyoterapi sperm üretimini olumsuz etkiler.
Üretim kanallarındaki tıkanıklık:Doğuştan olabilir yada geçirilen enfeksiyonlara bağlı olarak sonradan gelişebilir Aşırı sigara ve alkol tüketimi veya yalnızca strese bağlı olarak da sperm üretim problemleri gözlenebilir. Bunun yanısıra bazı ilaçlar, çeşitli kimyasal maddeler, radyasyon ve radyoterapi, sperm üretimi üzerinde olumsuz etki yaratabilir.
Tüm bu faktörlere bağlı olarak semen içerisinde ya hiç sperm bulunmayabilir (azoospermi) ya da sperm sayısında azalma (oligozoospermi), hareketliliğinde azalma (astenozoospermi) veya şekil bozukluğu (teratozoospermi) ya da bu son üç durumun çeşitli şekillerde kombinasyonları gözlenebilir. Tedavi semen analizindeki bozukluğun nedenine ve derecesine bağlı olarak değişkenlik göstermektedir.
Erkeğin ilk değerlendirmesi semen analizi ile yapılır. Semen analizinde standart değerlendirme için ,erkekten tetkik öncesinde 3-5 günlük cinsel perhiz yapması istenir. Semen örneği, herhangi bir kayganlaştırıcı madde kullanılmadan yapılan masturbasyonla verilir. Tercihen değerlendirmeyi yapan merkezde alınır. Semen örneği direkt olarak ve çeşitli işlemlerden geçirildikten sonra değerlendirilir..Erkeğin sperminin normal kabul edilebilmesi için sayısının en az 20 milyon/ml, hareketliliğin %50 ve yapısal olarak normal sperm oranının %14 ün üzerinde olması gerekir. Sperm değerleri zaman içinde farklılıklar gösterebilir. Bu nedenle; bir erkeğin semen analizi hakkında görüş bildirmek için en az15 gün aralarla iki örneğin incelenmesi gereklidir.
Erkek inferilitesinin tedavisi; enfeksiyonlar için antibiotik kullanımını, varikosel ya da kanal tıkanıklıkları için operasyon yapılmasını, sperm kalitesini arttırmak için hormon kullanımını, aşılama (intrauterin inseminasyon ) ya da diğer yardımcı üreme tekniklerinin uygulanmasını gerektirebilirse de erkeğe bağlı problemlerin çözümünde çığır açan gelişme mikroenjeksiyon (ICSI) uygulaması olmuş ve böylelikle canlı spermi olan herkesin çocuk sahibi olabilme şansını yakalayabilmesini sağlamıştır.
