Kadında kısırlık sebepleri:
- Yumurtlamanın olmaması yada düzensiz olması
- Tüplerin kapalı olması
- Endometriozis
- Hiperprolaktinemi (Süt hormonu yüksekliği)
- Troid hormon bozuklukları (hipotroidi, hipertroidi)
- Rahimde bulunan patolojiler(polip,myom)
- Rahim ve yumurtalıklarla ilgili geçirilen ameliyatlar
- Genital organlarla ilgili geçirilmiş enfeksiyonlar
- İleri yaşa bağlı over rezerv azalması
- Rahim ağzına bağlı nedenler, servikal faktör.
- Çiftlerin %15-20 kadarında kısırlık (infertilite) olmasına rağmen herhangi bir sebep bulunamaz
Kısırlık konusunda etkili diğer faktörler:
- Sigara,Şişmanlık,Vajinismus,Düzenli ve doğru cinsel ilişki olmaması,Rahim içerisinde yapışıklıklar olması (Asherman sendromu),Luteal faz yetmezliği, Erken over yetmezliği, Kemoterapi ve radyoterapi almış olmak.
YUMURTLAMA BOZUKLUKLARI
Yumurtlama bozuklukları: Yumurtlama bozukluklarını 3 gruba ayırabiliriz.. Bunlardan birincisi hipogonadtropik hipogonadism adı verilen ve beyinden salgılananan hormonların yetersiz olmasından kaynaklanan bir durumdur.Bu grupta kadınlar genellikle kendiliğinden adet göremezler.Başka bir patolojinin eşlik etmediği durumlarda tedavide beyinden salgılanan hormonların yerine konması gerekir
Diğer bir grup yumurtlama bozukluğu hipergonadotropik hipogonadism olarak adlandırılan ve yumurtalık içindeki yumurtaların erken tükenmesine bağlı olarak beyinden salgılanan hormonların artığı durumdur. Genellikle erken menopoz olarak da bilinir. Düzenli adet siklusu sağlamak için hormonal destek gerekir.
3. ve en sık rastlanan yumurtlama bozukluğu polikistik over sendromudur. Polikistik over sendromu(PCOS) kadınlarda ergenlikten menepoza kadar çeşitli sağlık sorunlarıyla kendini gösteren ,sebebi bilinmeyen, insülin direnci ve androjenin (erkeklik hormonu) yüksek olmasıyla karakterize yumurtlama bozukluğudur.
Ergenlik dönmeinde genç kızlarda hipotalamustan salgılanan GnRH (Gonodotropin releasing hormon) salgısı yerleşinceye kadar düzenli adet döngüsü oluşmamaktadır. PCOS oluşumunda hipotalamus ve hipofiz arasında sinyallerin bozulmasından dolayı LH hormonunun aşırı salgılanması ve FSH hormonunun daha az salınımına sebep olmasını sorumlu tutulmaktadır. Yanlış beslenme, aşırı kilo alma gibi problemlerinde hastalığı tetikleyebileceği ifade edilmiştir.
Hipotalamus-hipofiz aksı ile yumurtalık arasındaki mesajları taşıyan hormonlar FSH , LH ve östradiol ile yumurtalık içinde yumurta seçimi ve gelişiminden sorumlu olan birtakım faktörler düzen içinde çalışırlar.. Bu döngünün herhangi bir aşamasındaki yavaşlama yada duraksama yumurtanın içinde olduğu folikülün büyüyüp çatlamasını engellemekte ve belirli aşamada takılmasına yol açmaktadır. Bu olayların aylık olarak tekrarlaması halinde her iki yumurtalıklarda milimetrik kistlerin sayısı artmaktadır. PCO'de yumurtalık kenarında inci tanesi gibi dizili 2-8 mm çapında 10-15‘in üzerinde yumurta keseciği şeklinde görüntülenmektedir.
Polikistik over sendromunun oluşum mekanizmasında ayrıca dokularda (çizgili kas,yağ dokusu) insülin direncinin olması gösterilmiştir. İnsülin direncinin nasıl oluştuğuna dair tam bir neden gösterilememiştir. Gıdalarla alınan glikoz pankreastan insülin salımına sebep olur ve insülin glikozu bağlayarak hücre içine girmesini sağlar Hücrelerin kullanmadığı glikoz karaciğer ve kaslarda depolanır. PCOS olan kadınlarda dokularda insülin direnci gözlenmekte ve insülinde bu dokulara etki etmek için salınımına devam etmektedir. Kandaki insülin düzeyi yükselmektedir.
1-Yumurtalıklardaki androjen (erkeklik hormonu) üretimini arttırmakta
2-Karaciğerde seks hormonu bağlayıcı hormonu üretimini azaltarak androjenlerin serbest kalmasını sağlamaktadır. Yükselen androjen yağ dokusunda estrona dönüşür ve kanda estrojen düzeyi yükselir. Kanda estrojenin yükselmesi normal adet döngüsünü başlatacak FSH hormonu baskılar ve yeni adet döngüsünü başlatacak mekanizmayı başlatamaz. FSH hormonu düşük kalırken LH hormonu yükselmektedir. Kandaki yüksek LH yumurtalıklarda birçok küçük folikül oluşmasına sebep olmaktadır.PCOS’de kısır bir döngü vardır. Bu kısır döngü sonrasında yumurtalıklarda yumurta olgunlaşıp atılamamasına , adet düzensizliğine,kilo almaya ve gebe kalamama gibi sorunlara sebep olmaktadır.
Hastalık genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkar. Polikistik over sendromlu kızlarda genellikle kilo alma, tüylenme , saçlarda dökülme, sivilce ve yağlı cilt söz konusudur. Başvuran hastanın yaşına ,semptomlarına ve gebelik istemi olup olamamasına göre tedavi kararlaştırır.Hastanın tedavisindeki en önemli basamak kilonun kontrol altına alınmasıdır.Belirli oranda kilo kaybıyla adetler düzene girebilir.Dietisyen kontrolunde düzenli kilo kaybı diğer sağlık problerininde önüne geçilmesini sağlar. saç dökülmesi, yağlanma, sivilcelenme gibi şikayetleri olan hastalarda anti-adrojenler (erkeklik hormonlarını baskılayan ilaçlar) kullanılması gerekir. Polikistik over sendromunun diğer bir bulgusu ise yumurtlamanın seyrek veya hiç olmamasına bağlı adet düzensizliği ve gebe kalmanın engellenmesidir. Bekar hastada veya çocuk sahibi olmak istemeyen kadınlarda adetler doğum kontrol hapları ile düzenlenebilir. Ancak çocuk sahibi olmak isteyen kadınlarda, yumurtlamayı uyarıcı ilaçların kullanılması gerekir.
Polikistik over sendromunun uzun vadede neden olduğu bazı hastalıklar da vardır. Bunlardan biri kan yağlarının yüksek olmasına bağlı olarak bu kadınlarda ilerleyen yaşlarda koroner damar hastalıklarına yakalanma riskinin yüksek olmasıdır. Ayrıca polikistik over sendromlu kadınlarda meme ve rahim içi tabakası kanser oluşumu daha fazla gözlenmektedir.Gebe kaldıktan sonra düşük riskinde artış gözlenmektedir. Polikistik over sendromlu kadınlarda ilerleyen yaşlarda şeker hastalığı olma riski daha yüksektir. Dolayısıyla hastalığın uzun vadeli etkilerinin de göz önüne alınması önemlidir. Bütün bu uzun vadeli riskler kilonun kontrol altına alınması, düzenli doktor takibi ve doğru beslenme ile en aza indirgenebilir.
